Su Ayak İzi Danışmanlığı

SU AYAK İZİ NEDİR?

Su ayak izi kavramı, Hollanda’daki Twente Üniversitesi ile Su Ayak İzi Ağı (Water Footprint Network-WFN) tarafından geliştirilmiştir. Bir mal veya hizmet üretmek için gerekli tatlı su miktarının tüm tedarik zinciri içindeki ölçümünü ifade eden su ayak izi; hammaddenin işlenmesinden, doğrudan operasyonlara ve tüketicinin ürünü kullanmasına kadar geçen tüm süreci kapsar. Böylece, su ayak izi kavramı hem doğrudan su kullanımını hem de üretim sürecindeki dolaylı su kullanımını hesaba katar.

İlk su ayak izi çalışmaları, sanal su çalışmalarına benzer şekilde, bir ülkenin su kaynaklarını ve doğrudan üretimdeki su ihtiyacını karşılayacak miktarı ortaya koymak için ülke çapında yapılmıştır. Giderek daha fazla popüler olan su ayak izi çalışmaları; ürünler, şirketler ya da ticari mallar özelinde gerçekleştirilerek, şirketlerin tedarik zincirlerinin incelenmesinde özel sektör tarafından da kullanılmaya başlanmıştır.

Su Ayak İzi, birim zamanda harcanan (buharlaşma dâhil) ve/veya kirletilen su miktarı ile ölçülmektedir. Bir bireyin, toplumun veya iş kolunun su ayak izi; bireyin veya toplumun tükettiği malların ve hizmetlerin üretimi için kullanılan veya üreticinin mal ve hizmet üretimi için kullandığı toplam temiz su kaynaklarının miktarıdır. (Water Footprint Network, 2012)

Su ayak izi kavramı su kullanımına yönelik alternatif bir göstergedir. Sistemden çekilen su miktarı yerine tüketilen su miktarını inceleyen su ayak izi, bu anlamda geleneksel su istatistiklerinden farklıdır (Hoekstra, 2003).

Mavi, yeşil ve gri su ayak izi; su ayak izinde su kullanımını ve kalitesini temsil eden üç bileşendir.

Mavi Su Ayak İzi, bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı tatlı su kaynaklarının toplam hacmi için kullanılır ve geleneksel olarak tatlı su denildiğinde akla gelen su kaynaklarıdır. Bu kaynaklar özellikle sanayi, evsel ve tarımsal su tüketimi hesaplamalarında kullanılır.

Yeşil Su Ayak İzi, bir malın üretiminde kullanılan toplam yağmur suyudur. Ancak, yeşil su ayak izinde sözü edilen yağmur suyu kaybolmaz ya da yeraltı sularına karışmaz; toprakta ya da bir süre için toprak üstünde saklanır. Yağış miktarı, yeşil su arzını ve talebini etkilediği için, bir bölgenin yeşil su gereksinimi değerlendirilirken iklim değişikliği ve değişkenliği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu kaynaklar özellikle bahçecilik, ormancılık ve tarımsal su tüketimi hesaplamalarında kullanılır.

Gri Su Ayak İzi, kirliliğe yönelik bir göstergedir. Mevcut su kalitesi standartlarına dayalı olarak, kirlilik yükünün bertaraf edilmesi ya da azaltılması için kullanılan tatlı su miktarını ifade eder. Bu nedenle, gri su kavramı nüfus ve endüstriyel büyüme ile ilişkili olarak ele alınır. Kirletilen suyu, alındığı alıcı ortamın standartlarına getirmek için gerekli olan temiz su hacmi olarak hesaplamalara dahil edilir.

Su Ayak İzi Değerlendirmesi

Su ayak izini değerlendirmesi çalışmalarının amacı; insan aktivitelerinin veya belirli ürünlerin üretiminin, su kirliliği ve su kıtlığı ile olan ilişkisini analiz etmek ve bu faaliyetlerin ve ürünlerin su perspektifinden daha sürdürülebilir hale gelmesini sağlamaktır.

Su ayak izi değerlendirmesi yaparken;

1. Su ayak izi hesaplaması yapılacak olan faaliyet ve faaliyetin sınırları belirlenir.
2. Bir prosesin, ürünün, üreticinin veya tüketicinin ya da belirli bir coğrafi alanın su ayak izi hesaplanır.
3. Su ayak izinin çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği değerlendirilir.
4. Hesaplama sonuçlarına göre bir strateji oluşturulur.

ISO tarafından Su ayak İzinin Hesaplanması konusunda rehberlik sunan ISO 14046 Standardı geliştirilmiştir. İşletmeler ISO 14046 Standardına göre çalışmalarını yaparak Su Ayak İzlerini ortaya çıkarabilmektedirler. Bu işlemin yapılması neticesinde hesaplanan Su Ayak İzinin Uluslararası kabul görebilmesi için ISO 14046 konusunda doğrulama hizmeti veren kuruluşlardan hizmet alınarak doğrulama işlemi gerçekleştirilmektedir.

Su Ayak İzi Standardının Avantajları Nelerdir?

• Gelecekteki su tüketimlerine karşı yönelecek riskleri analiz eder ve kuruluşları bu çerçevede hazırlar.
• Ürünün metot ve kurum seviyelerinde kalitesini yükseltir.
• Sanayi ve idareyle bilgi ve en iyi uygulama paylaşmına gidilmesini sağlar.
• Kurumların, müşterilerin daha çok çevre sorumluluğuna ilişkin taleplerini karşılamaya yardımcı olur.
• Su kullanımının çevresel etkilerini düşürme yöntemleri belirlenir.

Şirketlere Yönelik Su Ayak İzinin Azaltılması İçin Öneriler

• Öncelikle su kaynaklarına yönelik problemleri ekonomik, sosyal ve çevresel bakımdan analiz edebilecek bir anlayışına sahip olmalıdır.
• Tedarik halkaları boyunca su tüketim miktarını, bunun etkisini ve risklerini belirlemelidir.
• Su ayak izlerini ölçerek halihazırda su kıtlığı yaşanan yada gelecekte yaşayabilecek havzalarda etkilerini minimize etmek için harekete geçmelidirler.
• İnsanlar ve doğa için temel hak olan suya ulaşımının güvence altına alındığı milletlerarası sözleşmeleri desteklemelidir.
• Kendi su ayak izi etkilerini minimize etmenin ötesine geçerek, su kaynaklarının sürdürülebilirliği maksadıyla karar vericiler, diğer şirketler, akademisyenler ve sivil toplum kuruluşlarıyla ortak çalışmalar gerçekleştirmelidirler.

Ulus Mühendislik Çevre Danışmanlık, uzman ekibi ile çevresel etki parametrelerinden biri olan Su Ayak İzi çalışmaları yapmaktadır. Su Ayak izi, bir ürünün üretim ve tüketim faaliyetlerinde kullanılan toplam temiz su miktarını ve oluşan kirlilik oranını belirtmektedir.